Các bộ trưởng mới tiếp quản cơ quan và quyền điều hành chuyển sang nội các kế nhiệm. Đánh giá giai đoạn sắp khép lại không đơn giản: giữa những hình ảnh tuyên truyền đối nghịch, thực tế nghiêng về gam trung tính. Chính phủ của Petr Fiala (Vláda Petra Fialy) có những điểm sáng; nếu đại dịch Covid-19 làm suy sụp nội các Andrej Babiš, thì trước chiến tranh toàn diện ở Ukraine, đội ngũ của Fiala gắn kết và chọn phía phù hợp, trong khi tân chính phủ được kỳ vọng sớm chọn phía thắng cuộc.

Trong đối ngoại và ứng xử với hệ lụy chiến tranh, nội các Fiala ghi dấu: hỗ trợ Kyiv, phối hợp đón nhận và hội nhập người tị nạn Ukraine, giảm phụ thuộc vào nguyên liệu từ Nga. Ở trong nước, bức tranh kém sắc hơn nhưng vẫn có điểm cộng: dũng khí điều chỉnh tham số hưu trí dù thiếu đồng thuận rộng, sửa đổi tích cực ở bộ luật lao động, một số tiến bộ về số hóa nhà nước dù bị che mờ bởi trục trặc số hóa cấp phép xây dựng. Các chuyên gia của Hội đồng Ngân sách Quốc gia (Národní rozpočtová rada) thừa nhận xu hướng đưa tài chính công vào quỹ đạo bền vững hơn, dù vẫn phê bình một số thực hành.

Những trục trặc nội bộ có nguyên nhân chung đầu tiên là sự thiếu chuẩn bị. Sau chiến thắng, lãnh đạo Spolu và các đối tác bước vào nhiệm sở thiếu kế hoạch, nhân sự và dự thảo luật, khiến các bước then chốt bị dồn về cuối nhiệm kỳ hơn là do chiến tranh. Tham số hưu trí có hiệu lực ngay năm bầu cử, còn lợi ích của y tế điện tử sẽ đến tay chính phủ mới vì Bộ trưởng Vlastimil Válek chỉ kịp thông qua luật vào cuối nhiệm kỳ tại Quốc hội.

Nguyên nhân thứ hai là sự thận trọng mang màu sắc vận động tranh cử kéo dài, khi các đảng trong liên minh đã sớm hướng mắt tới bầu cử địa phương 2022 và tổng thống 2023. Vì vậy, “gói củng cố tài khóa” chỉ đến vào tháng 5/2023, khiến tác động khó chịu dồn sang 2024–2025. Nghịch lý là trong đối ngoại họ quyết đoán, còn đối nội lại cố gắng làm hài lòng mọi phía mà không thành, vừa bị đối lập công kích, vừa làm cử tri mình thất vọng vì những bước đi nửa vời.

Hậu quả thấy rõ ở phản ứng với khủng hoảng năng lượng: khởi đầu thiên về “để thị trường tự điều chỉnh”, sau đó chuyển sang can thiệp mạnh cùng lúc. Trần giá muộn, thiết kế thuế lợi nhuận đột biến gây tranh cãi, và hỗ trợ dàn trải thiếu nhắm đúng đối tượng. Khi nỗ lực định vị ý thức hệ, các đề xuất chỉnh sửa như sa thải không cần nêu lý do hay dịch vụ y tế nâng cao lại dẫn tới những va chạm nghị trường kém hiệu quả; giáo dục (và khoa học) cùng cách xây dựng ngân sách bị bỏ bê.

Tổng thể, đây là một chính phủ của kỳ vọng bị hụt hơi: lời hứa tranh cử phi thực tế được lặp lại sau bầu cử dù khó khả thi, dẫn đến các khẳng định không đúng rằng sẽ không tăng thuế và không đụng đến tuổi nghỉ hưu. Nội các cũng không tận dụng cơ hội “đổ cho chiến tranh” để điều chỉnh tuyên bố. Việc Thủ tướng Fiala nhìn nhận muộn màng rằng đó là sai lầm không còn nhiều tác dụng.

Dẫu vậy, không thể coi đây là chính phủ tệ nhất từ 1989: nhìn chung là một nội các khá bình thường, ổn định so với bối cảnh, với cả thành công lẫn sai sót. Những bê bối như Dozimetr và vụ bitcoin khép lại hy vọng bảo vệ nhiệm kỳ. Dù giai đoạn vừa qua nhiều thử thách, tình trạng đất nước không ở mức bi đát và để lại cho chính phủ mới một điểm xuất phát tạm ổn; cách họ tận dụng sẽ quyết định chặng đường tới, giữa những lời hứa lại nặng tính phô trương và kỳ vọng xã hội cao.