Cuộc xung đột gần 4 năm khiến Kiev chịu sức ép gia tăng từ chính quyền Tổng thống Donald Trump chấp nhận một thỏa thuận bị cho là nghiêng về Nga. Với hậu thuẫn châu Âu, Volodymyr Zelensky chuyển sang chiến lược “đồng ý có điều kiện”, tìm cách điều chỉnh thay vì bác bỏ kế hoạch 28 điểm của Nhà Trắng. Ông nêu khả năng bầu cử nếu có ngừng bắn, chấp nhận Nga duy trì hiện diện ở nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu nhưng Kiev và Washington nắm quyền kiểm soát, và giới hạn quân số ở mức hiện tại.

Thế đứng của Kiev được củng cố bởi đòn phản công tại Kupyansk. Gặp đặc phái viên Mỹ ở Berlin, Zelensky tái khẳng định sẵn sàng thỏa hiệp: tạm gác mục tiêu gia nhập NATO nếu nhận được bảo đảm an ninh mạnh, ràng buộc pháp lý và có sự ủng hộ của Quốc hội Mỹ, để ngăn nguy cơ tái bùng phát xung đột sau hòa ước.

Dù mềm dẻo, ông loại trừ nhượng lãnh thổ và nhấn mạnh kế hoạch phải công bằng, khả thi, hướng tới chấm dứt chiến sự. Trái với đề xuất của Washington về việc nhượng toàn bộ Donbass và từ bỏ NATO, dự thảo Kiev gửi đi không chấp nhận cấm vĩnh viễn NATO, không nhượng vùng đang kiểm soát, và buộc mọi nhượng bộ lãnh thổ phải trưng cầu dân ý.

Bối cảnh NATO: Ukraine đưa mục tiêu gia nhập vào hiến pháp năm 2019, nộp đơn sau khi chiến sự nổ ra và được khẳng định “tương lai không thể đảo ngược” tại thượng đỉnh 2024. Zelensky thừa nhận con đường NATO khó thông qua nếu không có đồng thuận từ Trump, đồng thời ám chỉ lệnh ngừng bắn dọc chiến tuyến hiện tại là phương án “công bằng và khả thi”.

Với đề xuất lập “khu kinh tế tự do” làm vùng đệm giữa khu vực Kiev và Moskva kiểm soát, Zelensky không bác bỏ mà yêu cầu làm rõ cơ chế bảo đảm an ninh nếu Ukraine rút quân. Ông từng áp dụng chiến thuật câu giờ và đàm phán chi tiết để sửa các điều khoản bất lợi, như trường hợp yêu cầu mở tài nguyên cho công ty Mỹ; nhà phân tích Volodymyr Fesenko mô tả cách tiếp cận là thảo luận điểm cụ thể để tránh nhượng bộ vấn đề cốt lõi.

Sau cuộc họp 14/12, đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff nói hai bên đạt tiến triển và sẽ gặp lại, dù đàm phán khó khăn và phía Mỹ chưa sẵn sàng nhượng bộ. Nga coi đề xuất Mỹ là “cơ sở tốt để thảo luận” nhưng tiếp tục tập kích hạ tầng điện và tiến quân, trong khi Vladimir Putin tuyên bố đang chiếm ưu thế. Zelensky nỗ lực duy trì ủng hộ từ Trump, tin rằng nếu Mỹ thực sự muốn chấm dứt chiến tranh, Nga sẽ buộc phải thỏa hiệp.