Sáng 20/10, người dùng tại Ba Lan đồng loạt gặp sự cố: Snapchat không gửi tin, Zoom đứng hình, ứng dụng ngân hàng mBank không đăng nhập được, còn Bưu điện Ba Lan (Poczta Polska) “đơ” hoàn toàn. Nguyên nhân xuất phát từ trục trặc DNS tại Dịch vụ Web của Amazon (Amazon Web Services - AWS) ở bang Virginia (Mỹ), cho thấy khi hạ tầng tập trung gặp lỗi, hiệu ứng lan tỏa khắp nơi như một “nhà máy điện” ngừng hoạt động.

Trong vài giờ, nhiều nền tảng quen thuộc như Zoom, Slack, Canva, Roblox, Duolingo, Tinder, Alexa và ứng dụng đặt đồ ăn của McDonald's đồng loạt gián đoạn. Ở Ba Lan, hệ thống mBank ngừng giao dịch, Poczta Polska không xử lý được bưu kiện trực tuyến, một số trang báo và thương mại điện tử chập chờn; các tờ Onet, TVN24, Interia gọi đây là “đại sự cố Internet toàn cầu”. Giới chuyên gia khẳng định không có dấu hiệu tấn công mạng, mà là lỗi kỹ thuật có tác động diện rộng.

Hai thập kỷ qua, Internet chuyển dần từ cấu trúc phi tập trung sang tập trung hóa để tiết kiệm chi phí và tăng tốc triển khai. Hàng triệu doanh nghiệp và tổ chức, kể cả cơ quan nhà nước, “chuyển nhà lên mây” của các hãng như AWS, Google Cloud hay Microsoft. Sự thuận tiện đi kèm rủi ro: chỉ một trục trặc ở Virginia cũng có thể làm lớp học ở Warszawa dừng lại hay giao dịch ở Gdańsk gián đoạn.

Nhà báo công nghệ Michał Wiśniewski nhận định người dùng không còn thực sự nắm giữ dữ liệu, mà thuê chỗ trong “đám mây” của người khác. Các chuyên gia từ Niebezpiecznik và ITwiz khuyến nghị không phụ thuộc vào một nhà cung cấp, cần kế hoạch dự phòng, ưu tiên xây dựng “đám mây riêng” (private cloud) và mô hình lai (hybrid cloud): phần linh hoạt như website, marketing đặt trên cloud công cộng; dữ liệu trọng yếu như hợp đồng, kế toán, khách hàng lưu trên máy chủ riêng tại Ba Lan. Hình ảnh ví von: cloud công cộng là “đôi cánh”, cloud riêng là “đôi chân”.

Với cơ quan nhà nước, bài học chạm tới chủ quyền số: khi dịch vụ hành chính hay bưu chính bị ảnh hưởng bởi một sự cố ở Mỹ, rủi ro không chỉ là bất tiện. Nhiều ý kiến đề xuất đầu tư hạ tầng dữ liệu quốc gia theo mô hình Đám mây chính phủ (GovCloud) như Đức và Pháp, để các hệ thống quan trọng không phụ thuộc hoàn toàn vào hạ tầng nước ngoài.

Trên mạng xã hội, người Ba Lan vừa đùa cợt vừa bực bội trước “thứ Hai không Internet”. Đến trưa, AWS khôi phục hoạt động, các dịch vụ trở lại bình thường, nhưng nỗi lo vẫn còn: nếu sự cố tái diễn, liệu tổ chức và cơ quan công có đủ “mái nhà riêng” để đứng vững trước cơn bão hạ tầng?